نام فیلم:دیکتاتور بزرک
نام دبیر:استاد دامن پاک
مدرسه شهید بهشتی دوره دوم
تهیه کنندگان:پوریا خداپرست،جواد سلطان میرزایی
کارگردان:چارلی چاپلین
تهیهrlm;کننده:چارلی چاپلین
نویسنده:چارلی چاپلین
بازیگران: چارلی چاپلین-پائولت گدارد-جک اوکی-جان دیویدسون-کارتر دِهِـیوِن
ساخت کشور:ایالات متحده آمریکا
خلاصه داستان:
در سال های جنگ جهانی دوم، سربازی به نام چارلی که پیش از ورود به ارتش آرایشگر بوده، بر اثر سقوط هواپیما حافظه اش را از دست می دهد. او وقتی چشم باز می کند خود را در یک آسایشگاه روانی می یابد و پس از مدتی، که طی آن حاکمیت کشور به دست دیکتاتوری به نام آدنوید هینکل (چارلی چاپلین) افتاده، از آنجا مرخص می شود شهر را فقر و بیکاری فرا می گیرد و مخالفان دیکتاتور به اردوگاه های کار اجباری فرستاده می شوند. خشم و خروش هینکل، دامن چارلیِ آرایشگر را نیز می گیرد و سربازان، مغازه سلمانی اش را در منطقه فقیرنشین شهر خراب می کنند و او را به یکی از اردوگاه ها می فرستند هینکل موافقت نامه ای را با یکی دیگر از دیکتاتورها، ناپولینی (جک اوکی) امضا می کند و هنگام حمله به کشور همسایه، چارلی با تغییر قیافه از اردوگاه می گریزدبه اشتباه، چارلی را به جای هینکل می گیرند، و او از این فرصت استفاده می کند تا خطابه ای در ستایش صلح و انسانیت ایراد کند. در پایان، او به همراه یکی از ژنرال های خائن به هینکل، فرار می کند و سپس هینکل را به جای چارلی دستگیر می کنند
نقد فیلم:
چارلی در دیکتاتور بزرگ ، جدی ترین و خشن ترین جلوه های مدرنیته ، یعنی فاشیست را در دشوارترین شرایط، یعنی جنگ ، به سخره می گیرد. جایی که حتی فرصت غش کردن نیست; وقتی چارلی قصد دارد نارنجکی را پرتاب کند، ولی آن به اشتباه از آستینش به درون زیرشلوارش سر می خورد و سپس چارلی آن را بیرون آورده و به خارج می اندازد، از ترس لحظه ای از حال می رود، اما افسر مافوق اش ، سریع او را به خود می آورد که باید بجنگد. به بیانی دیگر، او کنایه می زند که احساسات جایی برای بروز ندارند; چرا که قدرت بی رحمانه همه جا دندان تیز می کند. مدرنیته از آن روی که متناقض است ، به همه ی جلوه های زندگی اجازه بروز می دهد، حتی فسیل های به جای مانده از نظام های منحط و سرکوبگر. مانند آن است که در زمینی ، همه چیز امکان رشد یابد، در نتیجه علف هرز نیز در کنار سایر محصولات رشد کند. مدرنیته برخلاف تصور بسیاری ، متکی بر قدرت نیست ، بلکه منتزع از عقلانیت است . این عهد کهن است که متکی بر قدرت بود. اما در مدرنیته ، علف های هرز عهد کهن نیز در کنار میوه های پربار مدرنیته، یعنی دموکراسی، اجازه بروز می یابد; آنجاست که اراده ی معطوف به قدرت قد علم می کند و فاشیست را در دامان دموکراسی فریاد می زند و خواست خویش را، نه فقط بر سر دشمنان و رقبا، بلکه هر چه غیر اوست ، چون پتکی می کوبد. اما آن همچون همه چیز در فاشیست ، سلسله مراتبی دارد. سنگ زیرین آسیاب ، منفورترین انسان های جامعه ی فاشیستی خواهند بود; طبعاٌ اقلیت ها و ضعفا در هر قشری . یهودیان اتفاقاٌ در آلمان آن زمان ، در اقلیت و تبعیضی تاریخی ـ اجتماعی به سر می بردند که هر قوم یاگروه دیگری نیز می توانست چنین باشند. در سلف فاشیست در جوامع کهن ، تمامی جوامع و اقوام شکست خورده ، زیردست و برده بودند.
اولین مشکلی که در جنگ پیش می آید، برای رفع آن به قشربندی یک جامعه ی نابرابر و دیکتاتور به جلوه در می آید. هر مسأله ای که پیش آید، فرمانی به زیردست صادر می شود و او نیز متعاقباٌ آن را به پایین تر از خود انتقال می دهد، تا در نهایت به شخصی می رسد که کسی را زیردست اش ندارد. این به معنای آن است که بار تمامی کارها بر دوش طبقات پایین جامعه و انسان هایی قرار گرفته در نازل ترین جایگاه ساختار اجتماعی و مدیریتی ، سنگینی خواهد کرد. نظم در این شرایط تنها در روابط ظاهری جلوه می کند، آنچه در لایه های عمیق تر دیده می شود، لایه های قدرت و فرمانبرداری بی چون و چرای زیردست از بالادست است ، که کارها را سامان داده و به پیش می برد.
در دیکتاتور بزرگ ، همان یهودی که جنگ با سربازی او، فرماندهان را حفظ کرده بود، در کار و تلاش اجتماعی نیز سهم بزرگی داراست ، اما فاشیست حق و ناحق نمی شناسد، او تنها یک چیز می شناسد، قدرت و سلسله مراتب آن . او قدرتمند و زیردست طبقه بندی می کند و کار، وظیفه و مسؤولیت هر یک نیز مشخص است . ولی اگر همه کس و همه چیز را در دیکتاتوری سیاه و سفید ببینیم ، از همان ضعف بزرگ آنان رنج می بریم . در آنجا نیز انسان هایی هستند که معیارهای دیگری دارند و قدرشناس نیز هستند، همچو همان فرمانده ای که چارلی و خدماتش را به یاد می آورد.
چارلی نشان می دهد که ، نه تنها بسیاری از اقشار اجتماعی ، بلکه نزدیکان و اطرافیان و حتی دیکتاتور بزرگ نیز از احساسات و عواطف انسانی برخوردارست ، اما آن ها اجازه ی بروز نمی یابند; یا خود آن ها را قربانی اراده ی قهار خویش می سازد، یا اطرافیان چنان انتظاری از وی دارند. هنگامی که یکی از مشاوران دیکتاتور از پشت سر به او نزدیک می شود و صدایش می زند، او هل می خورد تا نشان داده شودکه دیکتاتور انسانی ترسوست که بخش قابل ملاحظه ای از فیگورهای اقتدار وی ، برای پنهان سازی و چیرگی بر آن ترس نهفته است .دیکتاتور فرصت در خود فرو رفتن ، گریه کردن ، رابطه ی عاشقانه برقرار نمودن ، و ارتباطی بادوام با دنیای هنر را نمی یابد; چرا که "اراده " چنین حکم کرده است . حتی رفتارهای دوستانه و انسانی فاشیست ها آن قدر جدی و سنگین است که دیگران برداشت منفی از آن می کنند; جایی که دختر یهودی زمین می خورد و سربازان بلندش می کنند یا وقتی که افسران آلمانی به چارلی که مشغول جاروی بیرون مغازه اش است ، آن قدر محکم سلام می کنند، که او از ترس به هوا می پرد. انگار که کسی آروغ زده یا رعد و برقی اصابت کرده باشد
در دیکتاتور بزرگ ، واژه های انگلیسی به شیوه ای ادا می شوند که از ریتم ، لحن و احساس ، در زبان آلمانی انعکاس می یابد و پنداری شخصیت ها با زبان و احساس آلمانی ، انگلیسی حرف می زنند! چارلی ازآن هم پیش تر می رود و بدون واژگان آلمانی و تنها با آواها، معانی موردنظرش را انتقال می دهد. هنگام سخنرانی های دیکتاتور، او اصواتی را به کار می برد که کلماتی معادل در زبان آلمانی ندارند، ولی آن قدر لحن و بار عاطفی آواها قوی ست ، که مقصود و مضمون سخنرانی دیکتاتور راد می توان از آن ها دریافت !؟ او به غیرآلمانی زبان ها طعنه می زند، هر چیزی را که دیکتاتور در سخنرانی ادا می کند، نباید به حساب زبان آلمانی بی چاره گذاشت ، بلکه بسیاری از آن ها، اصواتی است که چه بسا از گرفتگی حنجره یا سرفه هایش بیرون می ریزد که غیرآلمانی ها متوجه نمی شوند
چارلی بسیار حساب شده ، نظم جوامع دیکتاتوری را نیز که نقطه ی قوت آنان پنداشته می شود، به طنز می بندد. هنگامی که تراشیدن ریش صورت مشتری را با ریتم موسیقی هماهنگ می کند، آهنگ به پایان می رسد و چارلی نیز اصلاحش را تمام می کند، اما بخشی از خمیرریش روی صورت مشتری هنوز باقی مانده است
چارلی وقت شناسی را نیز به زیبایی هر چه تمام تر با استعاره ای ظریف به باد انتقاد می گیرد. او نشان می دهد، شخصی که مدعی است ، اختراع تازه ای انجام داده است ، برای آزمایش اختراع اش از پنجره به بیرون می پرد، اما دستگاهش کار نمی کند و او روی آسفالت پخش می شود! اما دیکتاتور از اطرافیانش گله می کند که چرا وقت او را تلف کردند! از منظر او، جان انسانی که مرده است ، مهم نیست ، بل چند ثانیه ای که برای آزمایش هدر رفته ارزشمند شمرده می شود. چارلی نشان می دهد، وقت شناسی نیز تنها وقتی که انسانی است ، ستودنی است ، و اگر به قیمت قربانی کردن انسان ها تمام شود، خنده دار و بسا پوچ است .
چارلی اطرافیان دیکتاتور را نیز که بخشی از نظام فاشیستی اند، به ریشخند می گیرد و نشان می دهد که شماری از اینان ، برخلاف آنچه ادعا می شود، نخبگان یا برترین های جامعه نیستند، و چه بسا افراد خنگ و بی شخصیتی اند که تجلی ناتوانی آن ها، همچون بلندگویی مدام برتری دیکتاتورها را پخش می کند. اما اندک نخبگانی نیز که دور و بر اویند، افراد ناتوانی هستند; آنان آن قدر ضعیف اند که حتی قادر نیستند، به مانند آینه ای ضعف های دیکتاتور را به او نشان دهند و بر عکس ، ضعف های او را به سان ملاک های قدرتش متجلی می سازند و بیشتر باعث دوری اش از ارزش های انسانی و رفتارهای توأم با عقلانیت و اعتدال می شوند. از این روست که دیکتاتورها را در نخستین مشاهده ، به راحتی می توان شناخت .زیرا ایشان آینه ای برای بررسی خویش ندارند تا ببینند به چه هیولایی بدل شده اند.
اما چارلی در زمره ی آنانی نیست ، که تنها شخصیت های منفی فیلمش ، مورد اتهام و انتقاد واقع شوند. او حتی وقتی یهودیان آن زمان آلمان را، اشخاص محروم و مغضوب نشان می دهد، از به تصویر کشیدن خصیصه ی معروف ایشان که خساست است ، غافل نمی ماند. آنجا که چارلی کیک هایی را که جلوی میهمانان می گذارد، نخست سبک و سنگین کرده و به دفعات تعویض می کند تا کیکی که بیشتر است به خودش برسد.چارلی برخی از زرنگی ها و شیطنت های آنان را نیز به رخ می کشد و ایشان را بی گناهانی که کاملا یک طرفه مورد ظلم قرار گرفته باشند، معرفی نمی کند.
در دیکتاتور بزرگ ، شرایطی که منجر به حکومت های دیکتاتوری می شود، مطرح نمی شود. هرج و مرج ها، بی قانونی ها، شورش ها، فقر وبی عدالتی گریبانگیر وجود انسان می شوند و او را وادار می سازند تا به دامن هیولایی پناه ببرد، که حداقل معیشت ، نظم و قانون را تأمین کند. شاید چارلی نمی خواسته به زمینه ها و ریشه های ظهور دیکتاتوری بپردازدو تنها معضلاتی را که پس از به قدرت رسیدنش پدیدار می شود، فیلمبرداری کرده باشد
در دستگاه حکومتی دیکتاتور، همه نظامی هستند، حتی ن ومستخدمان ; چارلی آن را از طریق ستاره هایی که بر روی اونیفورم شان نصب کرده ، عیان می سازد. دیکتاتور به همان سرعت که درجه می دهد، آن ها را می گیرد. او تنها نمره های بیست ، صفر و زیرصفر را می شناسد ونمره ی دیگری نمی دهد. او اطاعت و چاپلوسی نسبت به خود را نمره ی بیست و لغزش و اشتباه را نمره ی صفر می دهد، ولی وای بر خیانت که زیرصفر است و اعدام نصیب خوش اقبال ترین می شود و جای هیچ بحثی نیست . به همان سادگی که عناوین افتخار و غرور را به صف می کند، آبروی خطا و قصور می گیرد، اما در قبال خیانت تنها جان (شکنجه ، خودکشی یامرگ ) می گیرد و بس. در این میان ، مواجه ی دیکتاتورها با یکدیگر بسیار دیدنی است . حتی در ابراز دوستی به یکدیگر نیز مدام قدرت میانه ی آن ها را به هم می زند.وقت عکس گرفتن ، هر یک می خواهند به گونه ای در پشت دیگری بایستاد تا اقتدار بیشترش را به ثبوت برساند!؟ زمان نشستن ، هر یک می خواهد در جایگاهی بالاتر قرار گیرد تا مقتدرتر به نظر رسد; به راستی که چارلی معیارهای تمسخربرانگیز برتری شان را به خوبی به تصویر کشیده وعریان می سازد. رسانه های مستقل نیز در حکومت های دیکتاتور، به جز همان آشغالی که در دیکتاتور بزرگ به صورت شان می زنند، سهمی عایدشان نمی شود. در صحنه ای که میکروفن از طنین نطق دیکتاتور عقب می نشیند، در حقیقت آن نماد افکار عمومی است که از او منزجر می شود
چارلی در لباس یک دیکتاتور، در جایگاه وی قرار گرفته و در حالی که نظام دیکتاتوری را زیر فرمانش دارد، برخلاف آنچه از او انتظار دارند، به مانند یک دیکتاتور ظاهر نمی شود. او با سخن گفتن از آزادی ، دموکراسی و انسانیت و به دور افکندن تبعیض و ستم ، به ثبوت می رساندکه حتی در چنان جایگاهی نیز می توان انسانی بود، و انسانیت انسان ، ودیعه ای است که همواره می تواند از درون ، انسان را متحول ساخته و از هر آنچه انسان را مهقور و برده ی خویش ساخته نجات بخشد. آن ها را چارلی ست که می تواند با زبان راندن ، زنده کند، نه دیکتاورها، زیرا اوست که شأن نزول این آیات (منظور آیات دینی نیست ، بلکه آیات معنوی ست ) است : تو معنای تبعیض و جور را می فهمی ، چرا که خود، یکی از قربانیان آن ها بودی . اما هم فیلم دیکتاتور بزرگ چارلی و هم دموکراسی و مدرنیته ،نیازی به سخنرانی برای حقوق انسانی ، منطق ، احساس ، ارزش ها و ضدارزش های شان ندارند، و آن قدر در بطن شان نهادینه شده اند که اساس شان مبتنی بر آن هاست
سخنرانی تاثیرگذار چارلی در انتهای فیلم:
متاسفم اما من نمیخوام یک امپراتور باشم این کار من نیست من نمیخوام بر کسی حکومت کنم یا پیروز بشم من دوست دارم به همه کمک کنم بهودی، کافر، سیاه، سفید ما همه میخوایم به انسان های دیگه اینطوری کمک کنیم ما میخوایم با خوشی دیگران زندگی کنیم نه بد بختیشون ما نمیخوایم از دیگران متنفر باشیم در این دنیا، زمین خوبمون ثروتمنده ومیتونه به همه کمک کنه مسیر زندگی میتونه آزاد و زیباباشه ولی ما راه رو گم کردیم حرص روح انسانها رو مسموم کرده ودنیا رو با تنفر مسدود کرده و مار و در مسیر خونریزی حرکت میده ما سریع تر رشد می کنیم ولی خودمون رو حبس کردیم ماشین آلات مارو نیازمند کرده دانشمون رو بد بین کرده، زیر کی ما خشن وبی عاطفه است ما بیش از حد فکر می کنیم وخیلی کم احساس می کنیم بیش از ماشین آلات ما نیازمند به انسانیت داریم بیشتر از زرنگی ما نیازمند به ملایمت ومهربانی داریم بدون از کیفیات زندگی خشن خواهد بود وهمه چیز از دست خواهد رفت هواپیماها وپیام ها رادیویی ما رو به هم نزدیک کرده این اختراعات فریاد کمک برای خوبی در انسانها سر میدن فریاد کمک برای برادری جهانی واتحاد همه ما حتی الان صدای من به میلیون ها نفر میرسه میلیون ها زن وبچه ناامید قربانیان سیستمی که انسان رو شکنجه میده و مردم بی گناه رو زندانی میکنه خطاب به همه اونایی که صدام رو میشنون میگم ناامید نباشید بدبختی به سرمون اومده اما با گذر از حرص وطمع وتلخی انسانی که از پیشرفت انسان میترسه بدبختی هم میمیره تنفر انسانها میگذره ودیکتاتورها میمیرن وقدرتی که گرفتن به مردم بر میگرده هرگز با مردن اناسان آزادی نمیمیره سربازان خودتون رو بدست حیوانات نسپارید مردانی که شمارو خوار میکنن وبه بندگی میکشن زندگیتون رو دسته دسته میکنن وبه شما میگن چی فکر کنید چی احساس کنید افرادی که به شما تعلیم نظامی میدن وبا شما مثل احشمام رفتار میکنن وبا شما برای تغذیه توپهاشون استفده می کنند خودتون رو تسلیم این مردان نکنید مردان ماشینی، با افکار ماشینی وقلب های ماشینی شما ماشین نیستید شما احشام نیتسید، شما انسـانیـد شما عشق ماشینی رو در وجودتون دارید تنفر نداشته باشید تنها کسانی که مورد علاقه نیتسند وغیر طبیعی اند تنفر دارند سربازان برای بندگی نجنگید برای آزادی بجنگید همون طور که لوک مقدس میگه قلمرو خداوند درون انسانهاست نه درون یک نفر نه درون گروهی از آنان بلکه درون تمام انسانها درون شما شما قدرت ساخت ماشین ها رو دارید قدرت ساخت شادی با این قدرت شما میتونید زندگی رو آزاد وزیبا کنید میتونید این زندگی روبه ماجرا جویی شگفت انگیز تبدیل کنید با هدف مردم سالاری بیاید واز این قدرت استفاده کنیم بیایید همه با هم یکی بشیم وبرای دنیایی جدید بجنگیم دنیایی که به انسانهافرصت کار میده دنیایی که به جوانان آینده وبه سالمندان امنیت میده به امید این چیزها وحشی ها ظهور کردن اما اونا دروغ میگن! اونا هرگز به امید جامه عمل نمی پوشانند! هرگز! دیکتاتورها خود را آزاد میکنن ولی انساها رو به بردگی میکشن حال بیایید بجگیم برای جامه عمل پوشاندن به این امیدها بیایید بجنگیم برای آزادی دنیا، تا مرزها رو کنار بزنیم تا حرص، تعصب وتنفر رو دور بندازیم بایید برای دنیایی از دلایل بجنگیم دنیایی که دانش وپیشرفت ما رو به سعادت همگانی هدایت کنه سربازان با نام مردم سالاری، بیایید یکی بشیم
گردآورنده:پوریا خداپرست،جواد سلطان میرزایی
درباره این سایت